Wady postawy to problem, który dotyka bardzo wielu dzieci. Część wad pojawia się już w okresie niemowlęcym. O tym, jak zapobiegać ich powstawaniu, mówi Martyna Cesarczyk, fizjoterapeutka, która na co dzień pracuje z dziećmi, prowadząc zajęcia z korekcji wad postawy.
Jakie są przyczyny powstawania wad postawy u dzieci?
Przyczyny mogą być różne. Wady postawy w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej mogą pojawić się już w niemowlęctwie. Do trzeciego miesiąca życia diagnozuje się fizjologiczną asymetrię ciała. Jeśli taka asymetria nie zostanie wyrównana poprzez prawidłową pielęgnację niemowlęcia, to prawdopodobnie zobaczymy jej skutek już w wieku przedszkolnym.
Są to najczęściej wady postawy charakteryzujące się skróceniem lub wydłużeniem jednego z boków ciała w płaszczyźnie czołowej (przebiega ona równolegle do czoła i dzieli ciało na dwie części: przednią i tylną). Natomiast wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej (dzielącej ciało na dwie symetryczne, pionowe połowy: lewą i prawą) są skutkiem np. zbyt wczesnego sadzania niemowlęcia (nim jeszcze jest na to gotowe), braku umiejętności poprawnego czworakowania oraz używania niekorzystnie wpływających na postawę niemowlęcia sprzętów, takich jak chodzik, skoczek czy jeździk.
W wieku szkolnym dochodzi noszenie ciężkiego plecaka…
Istnieją wady postawy nabyte np. z powodu złego wzorca siadu na krześle czy zbyt dużych przeciążeń kręgosłupa, np. przez noszenie ciężkiego tornistra. Nie jest też obojętny wpływ aktywności ruchowej dziecka w ciągu życia. Aby nasz kręgosłup i mięśnie odpowiadające za jego ułożenie były w dobrej formie, dziecko powinno mieć każdego dnia wystarczająco dużo ruchu i aktywności na podłożu różnego typu, o różnej fakturze i formie.
A co z wadami dziedziczonymi, np. takimi jak rodzinna koślawość kolan?
Rozkład napięcia mięśniowego dzieci często dziedziczą po swoich rodzicach lub dziadkach. Wady ustawienia kończyn dolnych są ściśle powiązane z rozkładem napięcia mięśniowego w tułowiu. Z tym wiążą się liczne wady postawy. Najważniejsze jest, aby – tak jak w przypadku innych wad – zapobiegać im poprzez wczesną interwencję. Kiedy rodzic zauważy, że dziecko układa swoje nogi w nieprawidłowym wzorcu, albo ma świadomość, że sam w dzieciństwie miał problem, który zauważa u swojego dziecka, powinien jak najszybciej udać się do specjalisty. Leczenie wad postawy wrodzonych przebiega podobnie jak leczenie wad nabytych.
Jak jeszcze możemy zapobiegać wadom postawy u dzieci?
Zaczynając od prawidłowej pielęgnacji noworodka i niemowlęcia. Jako fizjoterapeuta, a także mama, polecam każdemu rodzicowi, aby nauczył się takiej przyjaznej pielęgnacji już na początku drogi rodzicielskiej. To naprawdę może dużo ułatwić. Zapobiega się w ten sposób powstawaniu asymetrii ciała, a także pozytywnie działa się na kondycję mięśni stabilizatorów centralnych ciała, odpowiadających za prawidłową równowagę i koordynację ciała dziecka. W późniejszym wieku polecam kontrolowanie, czy dziecko nie preferuje jednej ze stron ciała (np. czy nie siada tylko na jedną stronę podczas zabawy), oraz zadbanie o prawidłową pozycję ciała dziecka podczas prac stolikowych i jedzenia.
Jakie pozycje są nieprawidłowe?
Nieprawidłowy jest siad dziecka na zbyt niskim lub za wysokim krześle. Stopy dziecka powinny opierać się całą powierzchnią na podłożu, kolana powinny znajdować się na wysokości bioder, a plecy przylegać do oparcia. Nieprawidłowe jest siedzenie asymetrycznie, z podkuloną nogą albo z nogami zawiniętymi za nogi krzesła, z pozycją pochyloną na blat biurka. Bardzo zalecam dzieciom siedzenie na dostosowanej do wzrostu piłce gimnastycznej, bo pozwala ona na aktywny siad, podczas którego pracują wszystkie mięśnie stabilizujące postawę.
Co zrobić, jeżeli zauważymy, że dziecko ma wady postawy?
Najlepiej udać się na wizytę kontrolną do fizjoterapeuty, który ukończył specjalistyczne kursy upoważniające do diagnozy dziecka. Czasem jedna wizyta pomaga rozwiać wszelkie wątpliwości i obawy. Specjalista przeprowadzi wywiad z rodzicem oraz prawidłowo zbada dziecko. Podda je testom, oceni postawę ciała i stwierdzi, czy zalecana jest regularna terapia wady postawy.
Czy taka terapia jest refundowana z Narodowy Fundusz Zdrowia?
Tak. Na podstawie skierowania od lekarza ortopedii lub rehabilitacji. Jeśli fizjoterapeuta wykrył nieprawidłowości, lekarz z pewnością takie skierowanie dziecku wystawi.
Jak nieleczone wady postawy wpływają na organizm w wieku dziecięcym i dorosłym?
Nieleczone wady postawy u dziecka mogą prowadzić w życiu dorosłym do chronicznego bólu kręgosłupa, dyskopatii czy skoliozy, która miewa różny przebieg. Często wiąże się z bólem i dyskomfortem. Biorąc pod uwagę także aspekt psychologiczny, może powodować zaburzenia poczucia własnej wartości z uwagi na inny od rówieśników wygląd.
Martyna CESARCZYK – fizjoterapeuta, terapeuta SI oraz PNF. Ukończyła fizjoterapię na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach, a także studia podyplomowe na kierunkach neurorozwojowa terapia dzieci z chorobami układu nerwowego i przygotowanie pedagogiczne. W Niepublicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej „Terapia” w Rudzie Śląskiej prowadzi korekcję wad postawy, terapię i diagnozę SI oraz terapię ręki.
