Aby nabyć umiejętności konstruktywnego reagowania na krytykę i pochwałę, psychoterapeutka Maria Król-Fijewska w swej książce pt. Stanowczo, łagodnie, bez lęku proponuje rozważyć ocenę słuszną z punktu widzenia jej adresata oraz ocenę niesłuszną, tym samym tworząc cztery sytuacje modelowe.
W pierwszej sytuacji ktoś komunikuje nam ocenę krytyczną, np. „Jesteś strasznie leniwa!”, której treść stoi w sprzeczności z tym, co sądzimy o sobie. Nasza reakcja na ten komentarz może brzmieć następująco: „Myślę o sobie inaczej” lub „Mam inne zdanie na swój temat” lub „Ja tak nie uważam”.
W sytuacji drugiej otrzymujemy komunikat zawierający ocenę krytyczną, z której treścią się zgadzamy. Przykładowo: „Zauważyłam, że jesteś ostatnio nadmiernie wybuchowy. Wystarczy naprawdę niewielki drobiazg i od razu bardzo się denerwujesz”. Możemy wtedy odpowiedzieć w taki sposób: „Też tak myślę o sobie” lub „Mam podobne zdanie na swój temat” lub „Również tak uważam”.
Sytuacja trzecia wiąże się z pochwałą, której treść jest sprzeczna z tym, co sądzimy o sobie, np. „Masz wspaniałe zdolności do majsterkowania”. Wobec tego nasza odpowiedź może być następująca: „Myślę o sobie inaczej” lub „Mam inne zdanie na swój temat” lub „Ja tak nie uważam”.
W czwartej sytuacji ktoś komunikuje nam pochwałę, np. „Jesteś bardzo punktualny”, z której treścią się zgadzamy. Możemy wówczas zareagować w taki sposób: „Też tak myślę o sobie” lub „Mam podobne zdanie na swój temat” lub „Również tak uważam”.
Możliwe są także inne asertywne odpowiedzi. Jednak osobom przejawiającym trudności w przyjmowaniu ocen autorka zaleca ćwiczenie zachowań w formie najbardziej zbliżonej do zaprezentowanych modeli. Celem tego ćwiczenia byłoby wypracowanie postawy w pełni asertywnej, zgodnie z którą komunikujemy rozmówcy: „Mamy podobne lub odmienne opinie” oraz „Ja jestem w porządku i ty jesteś w porządku”.
Powyższe dotyczy sytuacji, gdy oceny mają charakter sądów wartościujących. Czasami jednak zawierają one wyłącznie informację o faktach, np. „Spóźniłeś się pół godziny” lub „Od dwóch miesięcy nie oddajesz mi pożyczonych pieniędzy”.
Z oczywistych względów nie ma sensu traktować tych wypowiedzi jako czyichś subiektywnych opinii, odniesienie bowiem do kategorii prawdy jest tu oczywiste. Ktoś przedstawia niewygodne fakty, które mają być naszym udziałem. Asertywne zachowanie zaś polega na ich weryfikacji i ustosunkowaniu się do nich. Na przykład: „Tak, to prawda, umówiliśmy się na drugą, a jest wpół do trzeciej. Przepraszam cię, że zmuszona byłaś tak długo na mnie czekać” albo „To nieprawda. Cztery tygodnie temu oddałam całą sumę twej żonie. Prawdopodobnie zapomniała ci o tym powiedzieć”.
<
p style=”text-align: right;”>Andrzej DOSTATNI
Parę słów o asertywności cz. 16. Trudność w przyjmowaniu pochwał
Parę słów o asertywności cz. 15. Reagowanie na krytykę wyrażoną niewerbalnie
