„Szefowa kazała mi się zapisać na kurs asertywności. Właściwie nie jest mi on do niczego potrzebny, ale jakoś nie potrafiłam odmówić” – ta humorystyczna wypowiedź w dość przewrotny sposób ilustruje powszechny stereotyp, który wyraża się w utożsamieniu asertywności z „umiejętnością mówienia nie”. Jest to oczywiście nieuprawnione uproszczenie, albowiem asertywność jest sprawnością znacznie bogatszą, umiejętnością pełnego wyrażania siebie w kontakcie z innymi.
Każdy z nas ma własne terytorium psychologiczne. Ma też prawo do jego obrony. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażenie wobec drugiej osoby swych uczuć, postaw, opinii, praw lub pragnień w sposób respektujący jej własne uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia. Asertywność powiązana jest głęboko z poczuciem osobistej godności i szacunkiem do samego siebie.
Zachowanie asertywne różni się zatem od zachowania agresywnego, bo oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Różni się także od zachowania uległego, gdyż zakłada działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swych praw. Łagodnie, lecz stanowczo. Można powiedzieć, iż osoba asertywna kieruje się w życiu następującą dewizą: „Twoje prawa i potrzeby są równie ważne jak moje. Jeśli dochodzi między nami do konfliktu – poznajmy swoje punkty widzenia, uszanujmy je tak samo jak ich możliwą odmienność. Poszukajmy najlepszego dla nas obojga rozwiązania, być może czegoś ważnego się przy tym nauczymy. Jeśli uda nam się je znaleźć, to świetnie. Jeśli nie, to trudno, przynajmniej będziemy wiedzieć, że próbowaliśmy najlepiej jak umieliśmy i postąpimy każdy w zgodzie ze sobą”.
Bycie asertywnym oznacza ponadto umiejętność przyjmowania i wyrażania krytyki, a nie tylko pochwał i opinii. Postawa asertywna cechuje zwykle ludzi posiadających adekwatny do rzeczywistości obraz własnej osoby i w związku z tym stawiających przed sobą realistyczne cele. Osoba asertywna swobodnie odsłania siebie innym, jednak czyni to w rozsądnych granicach. Buduje relacje bez nadmiernego lęku i potrafi współpracować. Ma świadomość swych mocnych i słabych stron, dzięki czemu nie jest uzależniona od chwilowych sukcesów i porażek. Nie obawia się popełnić błędu, traktując to jako okazję do nauki.
Asertywność nie jest wrodzona. Jest umiejętnością nabytą, rozwijaną w relacjach międzyludzkich. Jednym wychodzi to lepiej, innym zaś gorzej. Ludzie różnią się pod względem zdolności do bycia asertywnymi, skłaniając się nierzadko ku uległości albo roszczeniowości w stosunku do drugiego człowieka. Innymi słowy, cechuje ich ograniczony szacunek do siebie (uległość) lub do innych (roszczeniowość). Tymczasem osoby asertywne są bez wątpienia bardziej zadowolone z siebie, swych relacji z ludźmi i ogólnie cieszą się lepszym samopoczuciem.
Rozwojowi własnej asertywności dobrze służy korzystanie z pomocy psychoterapeuty, psychologa bądź ze szkoleń ukierunkowanych na rozwój tej umiejętności, zwłaszcza treningów asertywności. Pomocna jest także literatura w formie poradników.
<
p style=”text-align: right;”>Andrzej DOSTATNI
