Bogdan R. Nawroczyński urodził się 9 kwietnia 1882 roku w Dąbrowie Górniczej; był bratem stryjecznym adwokata i działacza oświatowego Eugeniusza Nawroczyńskiego. W jego domu rodzinnym od pokoleń pielęgnowano tradycje patriotyczne inteligencji polskiej. Naukowo zajmował się dydaktyką, kwestią organizacji szkolnictwa i pedagogiką porównawczą. Zaliczany jest do reprezentantów pedagogiki kultury.
Gdy w wieku 20 lat ukończył szkołę średnią, różnorodność zainteresowań sprawiała mu trudność w wyborze dalszej drogi życiowej. Absorbowały go literatura polska i filozofia, odbył studia prawnicze i filozoficzne, uzyskał również wiedzę socjologiczną, jednak z początku nie wyobrażał sobie siebie w roli osoby niosącej kaganek oświaty.
W roku 1909 zdał egzamin na nauczyciela języka polskiego i łaciny oraz propedeutyki filozofii, po czym udał się do Lwowa, by rozpocząć studia uniwersyteckie, gdzie pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego napisał pracę doktorską, której promocja odbyła się w 1914 roku.
W roku 1917 cieszył się już autorytetem doświadczonego pedagoga. W latach 1925–1926 pracował jako profesor na Uniwersytecie Poznańskim, w roku 1926 zaś rozpoczął karierę na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas okupacji niemieckiej współorganizował tajne nauczanie akademickie. Po wojnie, wraz z nasilaniem się nad Wisłą ideologii komunistycznej, został oskarżony o „odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne” i w roku 1948 przeniesiono go w stan spoczynku.
Jednak nie zaprzestał aktywności na odcinku naukowym: był dyrektorem Biura w Towarzystwie Naukowym Warszawskim oraz bibliotekarzem w Polskiej Akademii Nauk. Dekadę później wrócił do pracy dydaktycznej. Udzielał się zawodowo do 1967 roku.
Nawroczyński w następujący sposób pisał o talencie pedagogicznym: „Nie jest to niewątpliwie jakieś aktualne przeżycie psychiczne, nie traci się go bowiem ani w głębokim śnie, ani w omdleniu, gdy życie psychiczne jest zawieszone. To raczej chroniczna dyspozycja do sprawnego i skutecznego spełniania czynności dydaktycznych i wychowawczych”.
Jego najbardziej znane prace to: Uczeń i klasa (1923), Swoboda i przymus w wychowaniu (1929), Zasady nauczania (1930), Życie duchowe. Zarys filozofii kultury (1947) oraz O wychowaniu i wychowawcach (1968).
Zmarł 17 stycznia 1974 roku w Warszawie. Pochowano go na Cmentarzu Powązkowskim.
(ad)
