Franciszek Jujka urodził się 28 września 1906 roku w Ratajach koło Ruchocic w powiecie wolsztyńskim, w chłopskiej rodzinie Michała i Rozalii z domu Janus. Było to jeszcze w okresie zaboru pruskiego nad Wielkopolską.
Jujka był postacią wielowymiarową. W przeciągu swego krótkiego, bo zaledwie 37-letniego życia zdążył zostać nauczycielem, działaczem społeczno-oświatowym, poetą, publicystą, folklorystą, kierownikiem młodzieżowych zespołów artystycznych, ale również oficerem rezerwy Wojska Polskiego, następnie Organizacji Jedności Narodowej, Narodowej Organizacji Wojskowej i Armii Krajowej, a w ramach tej ostatniej – szefem służby łączności Okręgu Poznańskiego AK.
W roku 1925 ukończył Seminarium Nauczycielskie w Rogoźnie i już wkrótce niósł kaganek oświaty w swych rodzinnych stronach – w Kiełkowie, a potem w Żodyniu. W roku 1930 przeniósł się na Powiśle, by na terenie ówczesnych Niemiec rozpocząć pracę w polskich szkołach w Nowej Wsi, trzy lata później zaś – w Starym Targu. Organizował m.in. tajne nauczanie dla dorosłych, zakładał zespoły artystyczne, zbierał i opracowywał folklor nadwiślański.
W sierpniu 1936 roku został pozbawiony przez niemieckie władze prawa do nauczania i musiał opuścić Powiśle. Przeprowadził się z rodziną do Meklemburgii, gdzie organizował kursy języka polskiego dla pracowników sezonowych z Polski. W grudniu 1938 roku został wydalony z Niemiec, po czym podjął pracę w szkole w wielkopolskim Kębłowie.
Podczas niemieckiej okupacji działał konspiracyjnie jako Józef Bayer. 30 października 1943 roku został aresztowany przez gestapo i umieszczony w obozie w podpoznańskim Żabikowie, gdzie poddano go torturom i stracono – jak się przyjmuje – 20 lutego 1944 roku.
Jujka, pod pseudonimem Lech Malbor, publikował wiersze o treści patriotycznej, które ukazywały się w prasie polskiej w Niemczech. Do najważniejszych jego utworów należały: Hymn Rodła (1936), wykonany w formie pieśni na kongresie Związku Polaków w Niemczech 6 marca 1938 roku, Pieśń o malborskiej ziemi (1938) oraz Kochaj bracie (1938).
Tadeusz Kajan uznał Jujkę za niezwykle interesującą i godną trwałej pamięci postać człowieka czynu i pióra: „Tacy jak on ludzie, ofiarni i energiczni, stawiający do dyspozycji swoje talenty i umiejętności, przewodzili walce ludowych skupisk rodzimych w międzywojennych Niemczech. Byli sami niby pochodnie – jak pisał Malbor – w dramatycznym marszu do jutra bram, gdzie zatknięte są zwycięskie sztandary”.
Franciszek Jujka został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Armii Krajowej. Jest patronem szkół w Starym Targu i Kębłowie oraz ulic w Wolsztynie i Kębłowie.
(ad)
