Bezpieczeństwo dzieci w Internecie. Pornografia, cyberprzemoc, niebezpieczne kontakty…

Korzystanie przez dzieci z Internetu jest rzeczą naturalną i zaczyna się w coraz wcześniejszym wieku. Nikogo nie dziwi już widok maluchów sprawnie posługujących się smartfonami czy tabletami. Internet odgrywa ważną rolę w życiu młodych ludzi, służąc im do zabawy, komunikacji i nauki.

Młodym ludziom trudno wyobrazić sobie dzisiejszy świat bez Internetu. Około 30 proc. nastolatków pozostaje online cały czas, niezależnie od miejsca pobytu, a 93,4 proc. codziennie korzysta z Internetu w domu (badania „Nastolatki 3.0 – NASK”, 2016).

Wyniki badań „Bezpieczeństwo dzieci w Internecie”, przeprowadzonych wśród polskich uczniów w wieku od 10 do 13 lat, dowodzą, że aż 47 proc. dzieci rozpoczyna swoją przygodę z Internetem w wieku od 7 do 9 lat (badania zostały wykonane w 2013 roku przez TNS Polska na zlecenie Orange Polska przy współpracy z Fundacją Orange i Fundacją Dzieci Niczyje).

Korzystanie z Internetu, pomimo swoich oczywistych dobrodziejstw, niesie także potencjalne zagrożenia w postaci zetknięcia się najmłodszych z cyberprzemocą oraz nieodpowiednimi treściami, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój i psychikę. Może dojść także do inicjowania niebezpiecznych kontaktów. Poniżej pokrótce omówię te zagrożenia.

Rodzaje szkodliwych treści:

• treści pornograficzne;
• treści prezentujące przemoc i okrucieństwo, np. w filmach bądź brutalnych grach komputerowych;
• treści promujące zachowania autodestrukcyjne – samookaleczenia lub samobójstwa, czy też zachowania szkodliwe dla zdrowia, np. wyniszczające diety, zażywanie narkotyków lub dopalaczy;
• treści dyskryminacyjne, nawołujące do wrogości lub nienawiści wobec różnych grup społecznych, narodowościowych, religijnych lub osób.

Jak wynika ze statystyk internetowych, ogółem jedna trzecia (32 proc.) polskich dzieci w wieku 7–18 lat miała kontakt z erotyką i pornografią w Internecie. Starsza młodzież miała styczność z takimi materiałami częściej, ale nawet w przypadku dzieci w wieku 7–12 lat było to 27 proc. (Megapanel PBI dla Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, 2015). Kontakt z pornografią w sieci może kształtować w dzieciach fałszywe poglądy na sferę seksualności i stanowić wypaczoną edukację seksualną.

Styczność dziecka ze szkodliwymi materiałami obniża też poczucie bezpieczeństwa, powoduje występowanie negatywnych emocji oraz zaburza prawidłowy rozwój dziecka.
Wyniki wielu badań potwierdzają także, że kontakt z przekazami pełnymi przemocy, np. poprzez gry komputerowe, może mieć negatywny wpływ na psychikę dzieci i prowadzić do większej tolerancji na przemoc lub wręcz do agresji.

Cyberprzemoc:

• przerabianie i publikowanie ośmieszających filmów i zdjęć;
• upublicznianie sekretów ofiary;
• rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, opinii lub ocen;
• złośliwe komentowanie wpisów lub zdjęć;
• celowe ignorowanie aktywności ofiary w sieci.

Jeden na pięciu polskich uczniów przyznaje, że padł ofiarą wysyłania gróźb, rozpowszechniania kompromitujących materiałów czy systematycznego izolowania i wykluczenia (EU-NET-ADB, FDN 2013).

Cyberprzemoc cechuje się tym, że ofiara narażona jest na bardzo duży dyskomfort emocjonalny oraz doświadcza wielu przykrości. Konsekwencje tego mogą być bardzo poważne i utrzymywać się również po zaprzestaniu prześladowania. Ośmieszające treści rozpowszechniane są bardzo szybko, są ogólnodostępne i kopiowane. Dlatego trudno je usunąć całkowicie z sieci. Biorąc pod uwagę te cechy cyberprzemocy, rodzicom i opiekunom trudno jest dostrzec i reagować na nią.

Niebezpieczne kontakty:

• z osobą dorosłą o skłonnościach pedofilskich, której celem jest uwiedzenie dziecka;
• mające na celu wciągnięcie dziecka do grup o radykalnych poglądach (sekty, grupy przestępcze);
• z cyberprzestępcami mającymi na celu wyłudzanie danych osobowych i poufnych informacji.

Należy tutaj zaznaczyć, że każde urządzenie z dostępem do Internetu (nawet konsola do gier) daje możliwość nawiązywania niebezpiecznych kontaktów.

Rola rodziców i opiekunów w zadbaniu o bezpieczeństwo dziecka w sieci
Badania przeprowadzone przez Orange w 2016 roku wskazują, że 23 proc. rodziców w ogóle nie rozmawiało z dziećmi o bezpieczeństwie w sieci, a spośród tych, którzy to robili, tylko połowa poruszała temat niebezpiecznych treści.

Wielu rodziców nie rozmawia z dziećmi na temat Internetu, sądząc, że nie są do tego odpowiednio przygotowani. Należy w tym miejscu podkreślić, że rolą rodzica nie jest wprowadzenie dzieci w techniczne aspekty sieci (to rola szkoły i nauczycieli), ale wychowanie i zapewnienie bezpieczeństwa. Należy położyć nacisk na profilaktykę, czyli rozmowę, wspólne poznawanie świata nowych technologii, a nie tylko na system zakazów.

Dziecko będzie bezpieczne w sieci wtedy, gdy swoją przygodę z Internetem zacznie ze świadomością korzyści i zagrożeń z nim związanych. Ważne jest przy tym racjonalne i dostosowane do wieku wsparcie rodziców, opiekunów oraz nauczycieli, wychowawców, uwzględniające jednak nadanie pewnych ograniczeń.

Wskazówki dla rodziców, opiekunów i nauczycieli:

• Ustalaj z dziećmi zasady korzystania z Internetu – dostosowane do wieku (czas, rodzaje stron/gier). Najmłodszym dzieciom należy towarzyszyć, gdy korzystają z zasobów sieci.
  Wyszukuj aplikacje dla dzieci z pewnego źródła, które nie zaszkodzą bezpieczeństwu w sieci.
• Stwórz katalog bezpiecznych stron dla dziecka (skorzystaj ze wskazówek Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę).
• Włącz dziecko (szkołę) w projekt edukacyjny dotyczący bezpieczeństwa w Internecie – np. Sieciaki.pl, Megamisja (dla dzieci w wieku 9–11 lat).
• Organizuj w szkole akcje promujące zasady bezpiecznego korzystania z sieci: konkursy, quizy, pogadanki dla rodziców, Dni Bezpiecznego Internetu.
• Zainstaluj program do kontroli rodzicielskiej.
• Rozmawiaj z dzieckiem na temat możliwości, jakie daje Internet, ale wskaż również na potencjalne zagrożenia.
• Naucz dziecko ograniczonego zaufania do osób poznanych w Internecie, aby zapewnić mu bezpieczeństwo w sieci.
• Naucz dziecko selekcji i weryfikacji treści zamieszczonych w Internecie (nie wszystko, co znajdziemy w sieci, jest prawdą).
• Zwracaj uwagę na aktywność swojego dziecka na portalach społecznościowych – jakie treści udostępnia, lubi, do jakich grup należy. Jeśli coś wzbudzi twój niepokój, porozmawiaj o tym z dzieckiem, wskaż na swoją troskę i wyjaśnij własne obawy z tym związane.
• Obserwuj reakcje dziecka podczas korzystania z Internetu. Jeśli coś wzbudzi twój niepokój, porozmawiaj o tym z dzieckiem.
• Jeśli zaobserwujesz nielegalne lub szkodliwe treści, albo otrzymasz o nich informacje od dziecka, zgłaszaj to do odpowiednich organów (telefon 800 100 100 dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci, 116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, https://dyzurnet.pl/ – zgłaszanie nielegalnych treści znalezionych w Internecie).

Przydatne linki:

• Fundacja Orange: https://fundacja.orange.pl/strefa-wiedzy/bezpieczenstwo-dzieci-online
• Megamisja – cyfrowa edukacja w szkole i świetlicy szkolnej: https://megamisja.pl/
• Portale o bezpiecznym Internecie dla uczniów nauczycieli i rodziców: https://sieciaki.pl/

• https://www.saferinternet.pl/
• Misja bezpieczny Internet – słuchowisko: https://youtu.be/Lou8xIm0CDc
• Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży online – podcast Polskiego Centrum Safer Internet: https://youtu.be/kyHvhckBQBc

Błażej KOLANOWSKI,
nauczyciel informatyki
w Publicznej Szkole Podstawowej nr 5
im. Mikołaja Kopernika w Brzegu